Hayata geçirilecek iş fikirleri ve projeler için atılması gereken en mühim adımlardan olan “fizibilite raporu”u; iş fikrine/projeye ilişkin alınacak kararları bir çok yönden etkileyen belgedir. Bu blogda de fizibilite ve fizibilite raporu hakkında detayları birlikte inceleyelim istedik.
Fizibilite Raporu Nedir?
Yapılması planlanan bir proje veya yatırımın uygulanabilirliğini, teknik ve ekonomik açılardan değerlendirmek için yapılan fizibilite çalışmasının ölçülebilmesi için hazırlanan rapordur. Projenin/yatırımın teknik, ekonomik, finansal, çevresel ve sosyal açılardan detaylı swot analizlerini sunar. Bu rapor sayesinde proje yöneticileri ve yatırımcılar, projenin sürdürülebilirlik ve maddi-manevi başarı sağlamak için faydalı olup olmadığını belirler. Projenin kârlılık durumunu ortaya koyan fizibilite raporları referans alarak, yatırımcı ve destek/hibe sağlayan kurumlarlarca doğru yatırımların finanse edilmesi sağlanır.
Fizibilite Raporunun İçeriği
Raporda ilk olarak projeyi gerçekleştirecek kurum-kişiler hakkında detaylı tanıtıma yer verilmeli. Daha sonra gerçekleştirilmek istenen proje/iş fikrinin teknik, inovatif yönleri, sektöründeki konumu, ülkeye sağlayacağı katma değer ve globaldeki potansiyeli açılarından detaylıca anlatımı yapılmalıdır. Devamında; projenin fizibilite çalışmasıyla uygulanabilirliği test edilecek konu ve kırınımları, sektör ve proje takvimine bağlı değişmekle beraber, temelde ilgili 8 maddeyle raporlanır.
1. İlgili sektörün dinamikleri ve mevcut durumu
2. Sektördeki rekabet ortamı ve rakip analizi
3. Teknik araştırma
4. Üretim/tedarik planlaması
5. Satış ve pazarlama stratejileri
6. Yönetim ve organizasyon şeması (örgütsel planlama)
7. Ekonomik durum ve finansal analizler
8. Yasal uygunluk
9. Risk analizleri ve alınması gereken tedbirler
2. Sektördeki rekabet ortamı ve rakip analizi
3. Teknik araştırma
4. Üretim/tedarik planlaması
5. Satış ve pazarlama stratejileri
6. Yönetim ve organizasyon şeması (örgütsel planlama)
7. Ekonomik durum ve finansal analizler
8. Yasal uygunluk
9. Risk analizleri ve alınması gereken tedbirler
Her bir madde profesyonel bir dille, teknik detay ve sayısal verilerce zengin bir biçimde fikrin sürdürülebilirliğini ve kârlılığını değerlendirecek kişilere objektif olarak sunulmalıdır.
Fizibilite Raporu Nasıl Hazırlanır?
Raporlama sırasında gerçekçi verilerin elde edilmesi, olası risk ve sorunların gözetilerek çözüm önerilerinin sunulması gibi nokta atışı ihtiyaçlar fizibilite türlerinin belirlenmesi ile sağlanır. Doğru şekilde tercih edilen fizibilite türünü kullanan araştırmacılar, girişim ya da projenin ihtiyaçlarına bu aşamada yanıt verebilir. Dolayısıyla çalışma konusunun spesifik hale gelmesi, konu başlıklarının detaylandırılması için fizibilite türlerine hakimiyet şarttır.
İçinde bulunulan sektöre dair raporlamada;
sektöre dair genel bilgiler, tarihçesi, mevcut durumu ve dinamikleri ele alınır. Pazar büyüklüğü, büyüme oranları, sektördeki trendler ve gelişmeler gibi veriler sunulur. Grafikler ve tablolar ile sektörün büyüklüğü ve eğilimleri görselleştirilir. Sektörün SWOT analizi yapılabilir. Ayrıca sektördeki dışsal faktörleri değerlendirmek için PEST analizi (Politik, Ekonomik, Sosyal, Teknolojik) yapılabilir.
Sektördeki rekabet ortamı ve rakip analizi,
Rakiplerin kimler olduğu, pazar payları, güçlü ve zayıf yönleri, ürün ve hizmet özellikleri, fiyatlandırma stratejileri gibi bilgiler toplanır. Gerçekleştirilmek istenen fikrin hedefledikleri veya gerçekleştirmek istedikleriyle tablolaştırılır, kıyaslanır. Rakiplerin pazar üzerindeki etkileri, fırsatlar ve tehditler detaylı bir şekilde ele alınarak yeni projenin değer önerilini öne çıkaran stratejik öneriler sunulur.
Teknik Durum Analizi
Teknik kaynakların varlığı, hacmi, gelişim ihtiyacı ve diğer başlıklar raporda belirtilir. Kapasite ihtiyaçlarının karşılanması veya dönüşüm hareketlerinin planlanması için teknik fizibiliteye başvurulmalıdır. Çalışma sürecine uyum sağlaması amacıyla bu veriler ışığında yeni planlamalar yapılabilir. Uygun olan çalışma sistemleri ve alternatif projeler, mevcut teknik kapasiteye göre ayarlanır.
Yönetim ve organizasyon şeması
Yönetim yapısı, görev ve sorumluluklar, liderlik ve yönetim kadrosu hakkında bilgiler için organizasyon şeması çizilir ve yönetim yapılandırması detaylandırılır. Mevcut ve Ön görülen Personel ihtiyaçları ile işe alım planları rapora eklenir.
Üretim/tedarik planlaması
Üretim süreci, tedarik zinciri, malzeme ve ekipman ihtiyaçları, üretim kapasitesi gibi bilgiler ele alınır. Üretim planlaması için akış şemaları, zaman çizelgeleri ve tedarikçi analizi yapılır. Tedarik zincirinin etkinliği ve maliyetleri değerlendirilir. Üretim ve tedarik planları gannt chart ve grafiklerle sunulur. Ayrıca, potansiyel tedarikçiler ve üretim maliyetleri hakkında detaylı bilgiler verilir.
Satış ve Pazarlama Stratejileri
Hedef pazar, müşteri segmentleri, satış kanalları, pazarlama stratejileri, reklam ve promosyon planları gibi bilgiler sunulur. Yapıldıysa anket ve araştırma sonuçları veri olarak sunulur. Pazar segmentasyonu ve hedefleme analizleri yapılır. Satış tahminleri ve pazarlama bütçesi hesaplanır. Stratejilerin uygulanabilirliği ve beklenen sonuçlar açıklanır.
Ekonomik Durum ve Finansal Analizler
Projeye dair finansal projeksiyonlar, iş fikrinin çıktılarına dair conversion cost hesabı/hesapları, operasyon maliyetleri, gelir tahminleri, karlılık analizleri ve bütçe planlamaları sunulur. Tahmini finansal tablolar (bilanço, gelir tablosu, nakit akış tablosu) hazırlanır. Yatırım geri dönüş süresi, net bugünkü değer ve karlılık analizleri yapılır, grafiklerle raporlanır.
Yasal Uygunluk
Hukuki şartların yerine getirilmesi, gerçekleşmesi istenen proje için önemli gerekliliklerden biridir. Bu sebeple yasal fizibilite çalışmaları titizlikle yürütülmelidir. Proje veya girişimin herhangi bir mevzuatla ya da yasayla ters düşmemesi önem taşır. Aksi durumlarda yasal yaptırımlara uğramak gibi risklerle karşılaşılır. Yasal zorunluluklarla çeliştiği gözlenen proje adımları, yasal fizibilite çalışmaları sayesinde revize edilir. Böylece henüz hayata geçirilmeden önce proje ya da girişim faaliyetlerinin hukuka uygunluğu sağlanır.
Yasal fizibilite çalışmalarında en önemli konulardan biri güncelliktir. Çünkü mevzuat uygulamaları ve yasal şartlar zamana bağlı olarak değişiklik gösterir. Dolayısıyla yasal fizibilite sürecinde güncel veriler üzerinden tespit ve öneriler yapılmalıdır.
Risk analizleri ve alınması gereken tedbirler
Hukuki şartların yerine getirilmesi, gerçekleşmesi istenen proje için önemli gerekliliklerden biridir. Bu sebeple yasal fizibilite çalışmaları titizlikle yürütülmelidir. Proje veya girişimin herhangi bir mevzuatla ya da yasayla ters düşmemesi önem taşır. Aksi durumlarda yasal yaptırımlara uğramak gibi risklerle karşılaşılır. Yasal zorunluluklarla çeliştiği gözlenen proje adımları, yasal fizibilite çalışmaları sayesinde revize edilir. Böylece henüz hayata geçirilmeden önce proje ya da girişim faaliyetlerinin hukuka uygunluğu sağlanır.
Projenin veya iş fikrinin hayata geçmesi için karar mercii kişilere sunulacak fizibilite raporlarının, yukarıda anlatılan her bölümü için dikkatli ve kapsamlı bir analiz yapılmalıdır. Nihayetinde, raporun kalitesinin sunulan verilerin doğruluğu, analizlerin derinliği, ve aktarıldığı sunum diliyle doğrudan ilişkili olduğu unutulmamalıdır.