Porter’ın Beş Güç Modeli

Porter’in Beş Güç Modeli 1979 yılında Harvard Business School’da geliştirilen bir işletmenin rekabet ortamındaki konumunu ve rekabet gücünü belirlemeye ve değerlendirmeye yarayan bir iş analiz sürecidir. Bu iş modeli bir işletmenin kurumsal stratejisini belirlemek için sıklıkla kullanılır. Aynı zamanda, Porter’in Beş Güç Modeli bir firmanın uzun dönemli karını artırabilmek için firmanın her bölümüne uygulanabilir. Bunun yanında güç modeli firmaların güçlü yönlerinin hangi bölümlerde olduğunu, zayıflıkların ve hataların nasıl önüne geçilebileceğini anlatır. Porter’in Beş Güç Modelindeki “Beş Güç” endüstrideki rekabet, tedarikçilerin pazarlık gücü, alıcıların pazarlık gücü, yeni girişimcilerin tehdidi ve ikame ürün veya hizmetlerin tehdidinden oluşur.

Rekabetin Şiddeti Nedir?

Beş gücün ilki olan rekabetin şiddeti, aynı ürünü veya hizmeti sunan rakiplerin sayısı ve bir firmayı ne kadar kötü etkileyeceğinin ölçütüdür. Aynı ürünü veya hizmeti üreten rakiplerin sayısı arttıkça firmaların gücü düşer ve rekabet ortamında tutunmaları zorlaşır. Bunun aksine rekabet az olduğunda şirketlerin ürün veya hizmetleri için daha yüksek fiyat belirleme ve daha yüksek karlar ve satışlar elde etmek için anlaşma şartlarını belirleme gücü fazladır. Rekabetin şiddetini belirlemek için aşağıdaki kriterler göz önünde bulundurulabilir:

Sektördeki işletme sayısıEndüstrinin büyüme hızıEndüstrinin kapasitesi ve sektördeki kapasite kullanım oranıRakip ürünlere olan müşteri marka sadakati

Tedarikçilerin Pazarlık Gücü Nedir?

Beş gücün ikincisi olan tedarikçilerin pazarlık gücü, tedarikçilerin ürün veya hizmetlerin fiyatlarını ne kadar artırabileceğinin ölçüsüdür. Bu durum her hammaddenin kaç tane tedarikçi tarafından sağlandığı, tedarikçinin ne kadar güçlü ve her hammadde için ne kadar benzersiz hizmet sundukları gibi sorularla belirlenir.

Aynı zamanda bir tedarikçiden diğerine geçmenin ne kadar pahalı olacağı da göz önünde bulundurulur. Tedarikçilerin sayısı ne kadar azsa firmaların tedarikçilere olan bağımlılığı artar ve tedarikçilerin pazarlık gücü artar. Bunun aksine tedarikçi sayısı fazla olduğunda ya da tedarikçiler arasında geçiş yapmanın maliyeti düşük olduğunda firmalar hammaddelerin fiyatını düşük tutabilir ve karlılıklarını artırabilirler.

Alıcıların Pazarlık Gücü Nedir?

Beş gücün üçüncüsü olan alıcıların pazarlık gücü, alıcıların ürün veya hizmetin fiyatını düşürme becerisiyle alakalıdır. Bu durum şirketin ne kadar müşterisinin olduğu, bu müşterilerin ne kadar önemli olduğu gibi sorularla belirlenir. Aynı zamanda alıcıların pazarlık gücü bir firmanın yeni müşteriler bulmak için ne kadar maliyete gireceği ile de ilgilidir. Müşterileriniz size şartlarını dayatacak kadar güçlü olması, başka bir tedarikçiye geçiş maliyetlerinin düşük olması firma açısından olumsuz bir durumdur. Bunun aksine çok müşterisi bulunan firmaların gücü artar ve fiyatlarını yüksek tutup karlılıklarını artırabilirler.

Yeni Girişimcilerin Tehdidi Nedir?

Aynı ürünü veya hizmeti sunan yeni girişimcilerin sektöre girmesi ve tutunması firmaları kötü yönde etkileyebilir. Yeni girişimcilerin tehdidinin belirlenebilmesi için yeni rakiplerin oluşumunun maliyeti nedir, pazarda yer almak girişimciler için ne kadar kolaydır gibi soruların cevaplanması gerekir. Yeni firmaların pazara giriş yapması ne kadar az maliyet ve zaman gerektiriyorsa firmaların rekabetteki gücü o kadar sarsılır. Bu durumun aksine giriş yapması zor bir sektörde değer üreten firmalar rekabet gücü artmayacağı için fiyatlarını yüksek tutup pazardaki güçlerini koruyabilirler.

İkame Ürün ve Hizmetlerin Tehdidi Nedir?

Beş gücün sonuncusu olan ikame ürün ve hizmetlerin tehdidi, firmanın ürettiği ürün veya hizmetlerin yerine kullanılabilecek ürünlerin oluşturduğu tehdittir.  Bir firmanın ürettiklerinin yerine geçilemiyorsa ikame ürün tehdidi azalır ve firmanın pazarda tutunma gücü artar. Bunun aksine üretilen ürün yerine başka firmaların ürünleri kullanılabiliyorsa ve müşteriler o ürünlerden memnun kalıyorsa firmaların gücü azalır.

Porter’in Beş Güç Modeli firmalar tarafından sıklıkla kullanılan, şirketin rekabet ortamındaki durumunu anlamaya yarayan bir yöntemdir. Porter’in Beş Güç Modeli sayesinde firmalar iş stratejilerini belirleyebilir, rekabette daha iyi bir konuma gelmek için adımlar atabilirler.